Smešten na jadranskoj obali Crne Gore, u Boki Kotorskoj, nestvaran, beli barokni grad Perast kao neki začarani dvorac iz bajke, usnuo između tesnaca Verige (ljubomorno čuvanog ulaza u Kotorsko-Risanski zaliv) i brda Svetog Ilije, miruje od davnina, kad su tu živeli Pirusti, ilirsko pleme koje je još za vreme legendarne, buntovne kraljice Teute čuvalo ulaz u zaliv
Ceo grad je muzej, barokna riznica bogate arhitekture. Vreme kao da je stalo u Perastu, skamenilo se u belim palacima i palacinima, a oni, mirno ogledajući se u sinjem moru, posmatraju život kako prolazi kraj njih.
Perast je i vidikovac sa koga se pruža nezaboravan pogled na Boku i na dva mala, neverovatna ostrva – jedno prirodno sa Crkvom Svetog Đorđa, a drugo veštačko, sa Crkvom Gospe od Škrpjela. Zato je Perast deo UNESCO-ve Svetske baštine Boka Kotorska, sa svojih devetnaest palata i 18 crkava od kojih je većina izgrađena u baroknom stilu tokom jednog, zlatnog veka, od sredine 17. do sredine 18. stoleća.
Junaci Perasta
Perast broji nekoliko stotina duša i nije velik, uz obalu se pruža ulica/šetalište dužine 1.300 metara, a upravno na njega, prema brdu, granaju se uličice, do magistralnog puta. I to je sve. Ali kakve priče kriju ove strme i uske ulice! Ta glavna, pored mora, nosi ime kapetana Marka Martinovića, koji je u Pomorskoj školi obučavao pitomce ruskog cara Petra Velikog. Njegova bista se nalazi na glavnom trgu u gradu, Pjaci Sv. Nikole. Još dve biste najznačajnijih ličnosti Perasta nalaze se na trgu: admirala Matije Zmajevića i slikara Tripa Kokolje.
Palata Zmajević – Biskupija
Čuvena porodica Zmajević u Perast je došla iz Njeguša, a od 17. veka počinje njihov uspon. Svoju raskošnu palatu Zmajevići su podigli 1664, a uz nju porodičnu crkvu Gospe od Rozarija (Ružarija) sa karakterističnim, osmougaonim zvonikom. Palatu Zmajevića Peraštani zovu Biskupija jer su u njoj živela dva biskupa, Andrija i Vicko Zmajević. Andrija je bio nadbiskup barski i primas Srbije, izuzetno obrazovan čovek koji se družio sa Sv. Vasilijem Ostroškim (tada mitropolit hercegovački Vasilije Jovanović) i patrijarhom srpskim Arsenijem III Čarnojevićem.
Jedan od najpoznatijih članova ove porodice bio je Matija Zmajević, koji je u carskoj Rusiji za Petra Velikog izvojevao pobedu nad Šveđanima u bici kod Ganguta 1721. Car Petar ga je nakon bitke unapredio u kontraadmirala i poklonio mu je i Svetoandrejski ratni barjak koji je Zmajević darovao svom rodnom gradu, a danas se može videti u Muzeju grada Perasta. Zmajevići su gradu takođe poklonili najveće zvono, ono na Crkvi Svetog Nikole.
Palata Bujović – Muzej grada Perasta čuva mač Zmaja Ognjenog Vuka
Preksrasnu palatu Bujović podigla su 1684. braća Ivan i Vicko Bujović. Danas je u njoj Muzej grada Perasta koji čuva brojne eksponate, mačeve, sablje, odeću, vredne pisane dokumente, ikone, slike i portrete znamenitih ličnosti Perasta. Jedan od najznačajnijih eksponata je Peraški mač koji je po legendi pripadao Zmaju Ognjenom Vuku (Brankoviću). Peraštanima ga je poklonio ban Petar Zrinski, zadivljen njihovom slavnom pobedom nad Osmanlijama od 15. maja 1654.
Palata Smekja
Palata iz 17. veka, koja je pripadala kapetanskoj porodici Smekja predstavlja jednu od najvelelepnijih palata u Boki. Nalazi se na samoj obali i građena je od belog kamena sa Korčule. Pored nje je porodična crkva Sv. Marka. Danas je ova palata pretvorena u luksuzni hotel sa pet zvezdica. Inače, Petar Smekja, najslavniji predstavnik ove porodice, svojim brodom „Leon Coronato“ trgovački je povezao baltičke zemlje sa Mletačkom republikom, zbog čega su ga Mlečani nagradili titulom kontea.
Palata Brajković Martinović
Još jedan hotel smešten je u palati koju su 1623. podigli preci čuvenog admirala Marka Martinovića, a jedinstvena je po tome što se u njoj sačuvao salon dekorisan u stilu Napoleona II.
Zvonik i Crkva Sv. Nikole
Pjaca Svetog Nikole je glavni trg u Perastu, a tako se zove po crkvi i čuvenom zvoniku (kampani), simbolu grada koji je visok 55 metara, a projektovao ga je Đuzepe Beati. Crkva Sv. Nikole sagrađena je u 17. veku, a uz nju je u 18. veku započeta gradnja mnogo veće katedrale, ali su zbog Napoleonovih ratova radovi prekinuti, pa je ostala nedovršena. Tu je sada muzej sa bogatom zbirkom različitih relikvija i slikama Tripa Kokolje.
Sveti Đorđe – ostrvo mrtvih
Priča o Perastu nezamisliva je bez njegovih ostrva, jednog prirodnog, drugog veštačkog, jednog muškog, drugog ženskog. Benediktinska ostrvska opatija Svetog Đorđa nalazi se na prirodnom ostrvu još od srednjeg veka, a, prema legendi, u staroj crkvi prenoćile su relikvije Sv. Trifuna kada su prevožene do Kotora. Na ostrvu je i groblje na kome se vekovima sahranjuju znameniti Peraštani. Ostrvo je bilo svedok cele burne, slavne, a često i krvave istorije Perasta, gusarskih napada, odvođenja Peraštana u roblje, bitaka, zemljotresa.
Gospa od Škrpjela
Drugo ostrvo (ono žensko) napravili su Peraštani. Prema predanju, 22. jula 1452. mornari su na hridima (škrpjelu) u moru videli kako pluta ikona Bogorodice. Preneli su je u crkvu u Perastu, ali je ona sledećeg jutra opet osvanula na grebenu, pa su rešili da na tom mestu naprave crkvu. Ali prvo im je trebalo ostrvo. Tako su potopili stare jedrenjake, zarobljene lađe, dovlačili kamenje i napravili jedino veštačko ostrvo u Sredozemlju. Baroknu crkvu su počeli da grade 1630, a od 1720. do 1725. dodata je osmougaona kupola koju je projektovao Ilija Katičić. Crkvu je oslikao Tripo Kokolja krajem 17. veka.
U crkvi je moguće videti dve hiljade zavetnih srebrnih pločica koje su mornari tu donosili od 17. veka kao zahvalnost Bogorodici što ih je sačuvala od brodoloma.
Najzanimljiviji predmet u crkvi jeste Bogorodičina ikona – goblen koji je tehnikom uboda (na italijanskom punto pittura) „naslikala“ Jacinta Kunić Mijović. Ona je čekala svog mornara da se vrati punih dvadeset i pet godina i za to vreme vezla ikonu divnim zlatnim, srebrnim i svilenim nitima, čak je koristila i svoju kosu, u početku smeđu, a kasnije i sedu. Ovaj rad je jedinstven i po tome što se na jednom kvadratnom centimetru nalazi oko 650 uboda iglom.
Gospu od Škrpjela meštani već vekovima obnavljaju, a svake godine 22. jula, tokom manifestacije koja se zove Fašinada, barkama dovoze kamenje do ostrva i polažu ga u more kako bi mu učvrstili temelje.
Čuva Perast svoju tradiciju, u drevnim proslavama, na strmim skalinama, u belim palatama i crkvama, vraća nas u vekove kada su tuda šetali kapetani, vitezovi, pesnici. Ovde se legenda i stvarnost prepliću, duh prošlosti se oseća u svakom kamenu i u svakoj čestici slanog morskog vazduha. Barokni spomenik zlatnom veku jedne generacije, potonule zajedno sa „Adrianom“, poslednjim jedrenjakom peraške flote, potopljenim u 19. veku kod Aleksandrije, ovaj beli, kameni grad stoji kao spomen na prohujalu epohu i pruža neverovatan uvid u život i stremljenja tadašnjeg stanovništva i veličanstvena građevinska i umetnička dela koja su ostavili za sobom.
Tekst: Bojana Ilić
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, budite u toku sa novostima i zanimljivostima iz turizma i ugostiteljstva.
