Vićenca je treći grad po ekonomskoj snazi u Italiji, iza Milana i Torina. Nalazi se u regiji Veneto, u senci daleko poznatijih gradova – Venecije, Padove i Verone. Smeštena je na raskršću puteva ova tri grada, udaljena 70 km od Venecije, 40 km od Padove, 50 km od Verone, a 75 km od jezera Garda. Vićenca je grad muzej, sa svojom jedinstvenom arhitekturom starom oko dve hiljade godina i umetničkim remek delima okačenim po fasadama zgrada
Zbog svoje neprocenjive vrednosti za razvoj svetske kulture, 1994. godine Vićenca je stavljena pod UNESCO zaštitu, pod nazivom Paladijev grad. U njoj je pre pet stotina godina živeo i radio arhitekta Andrea Paladio (1508 – 1580.) koji je svojim delima zacrtao pravac arhitektonskog promišljanja. Za sobom je ostavio brojne palate, crkve, javne objekte i vile, od kojih je većina u Vicenci (Bazilika Paladina, Teatro Olimpiko, Palaco Kjerikati, Palaco Pojana, kupola i portal katedrale Duomo, Palaco Valmarana, Vila Rotonda… i još više od četrdeset očuvanih objekata). U Veneciji, najpoznatije Paladijeve građevine su Bazilika Redentore i Manastir Svetog Đorđa čija glavna fasada, preko glavnog kanala, belinom prkosi crkvi Svetog Marka. Uz dva mosta na rekama Veneta – Tesina i Basano, UNESCO je zaštitio oko 60 Paladijevih remek dela.
Srce Vićence je Pjaca dei Sinjori sa tri bočna, manja trga – Pjaca dela Bjade, Pjaca Andrea Paladia i Pjaca dele Erbe. Od njih kreću uske kaldrmisane uličice sa monumentalnim srednjovekovnim palatama, prodavnicama pod arkadama i brojnim restoranima. Na Pjaci Dela Sinjore dominira Bazilika Paladijana, jedna od najznačajnijih građevina Evrope 16. veka. Bez obzira na naziv Bazilika, ovo nikada nije bio religiozni objekat. U središtu današnjeg zdanja, nalazi se gotska građevina na dva nivoa (Palaco dela Rađione), sa monumentalnim mermernim stepenicama i služila je kao sedište lokalne vlasti. U 16. veku, Paladio je projektovao današnji izgled Bazilike Paladijana, dodavši dva spoljnja niza lođa sa renesansnim lukovima, dorskim pilasterima kroz dva sprata i udvojenim stubovima nosačima. Odvojena koridorima i balusterima od unutrašnjeg objekta, Bazilika je u prizemlju namenjena zlatarskim radnjama, skupim prodavnicama i restoranima. Na spratu je restoran sa terasom i divnim pogledom na grad.
Uz Baziliku se uzdiže 82 metra visok toranj Bisara, sagrađen u 12. veku. Na vrhu kule su kamene bifore i pozlaćen sat, a na fasadama reljefi sa simbolima Mletačke republike. Danas je toranj dosta iskrivljen i nije dozvoljeno penjanje na njega. Za vreme novogodišnjih praznika, sa njega se spuštaju svetlosne trake, prema obodnim zgradama na trgu. Preko puta Bazilike, sa druge strane Pjace dei Sinjori, je još jedna važna Paladijeva zgrada – Lođa del Kapitano, središte mletačke vlasti za Vićencu. Pored nje je crkva San Vićenco iz 14. veka, sa baroknom fasadom iz 17. veka.
Pijaceta uz bočni, zapadni ulaz u Baziliku ukrašena spomenikom Antonia Paladia i okružena arkadama i restoranima. Na pjaci dele Erbe sa druge duže fasade Bazilike Paladiane, uzdiže se Toranj Tormento sa arkadama (Torre Del Tormento e Arco Degli Zavattieri), u 13. veku izgrađen kao plemićka palata, a kasnije korišćen kao zatvor i mučilište. Sa istočne strane bazilike je Pjaca dele Bjade sa crkvom Santa Marija dei Servi.
Stari grad Vićenca osnovan je pre dve hiljade godina i nalazi se unutar srednjovekovnih zidina koje su delimično i danas očuvane. U grad se ulazi kroz nekoliko kapija sa odbrambenim kulama. Oko grada obilaze dve reke: Bočinjone i Retrone sa brojnim pitoresknim mostovima. Od istočne do zapadne gradske kapije prolazi glavna pešačko trgovačka ulica – Korzo Andrea Paladio, duga sedamsto metara. Duž nje i u bočnim kaldrmisanim ulicama odvija se društveni život Vićence. Restorani, barovi, prodavnice pod arkadama i restriktivan saobraćaj (samo bicikli). U ovoj ulici su očuvane renesansne i barokne palate, od kojih je najveća Palata plemićke porodice Trisino Baston sagrađena u 12. veku. Danas je u njoj smeštena gradska kuća. Uz istočnu kapiju, uz samu reku Boćiljone, nalazi se najspektakularnija palata koju je projektovao Paladio, a po porudžbini jednog od njegovih prvih mecena, Đerolama Ćerikatija. Ova zgrada danas se koristi kao gradski muzej.
Preko puta palate Ćerikati nalazi se verovatno najpoznatije Paladijevo zdanje – Palata Teritorio i Teatro Olimpiko. Projektovana na kraju umetnikovog života, završena dve godine nakon njegove smrti, ova zgrada je prvo zatvoreno pozorište u svetu. Koncept gledališta je identičan rimskim amfiteatrima – eliptično i stepenasto, sa kolonadama i frizom punim skulptura u pozadini. Bina je napravljena kao fasada renesansne palate – red pilastera i udvojenih stubova sa kolonadama i lučnom trijumfalnom kapijom, kroz koje se otvara scena. Lažnu fasadu krase brojne niše sa skulpturama. Jedinstven je krov, te ovo pozorište počinje eru stepenastog gledališta u zatvorenom prostoru. Paladio, kao vešt arhitekta i umetnik, u dizajniranju koristi trikove lažnih perspektiva i senki, umanjujući udaljene dekoracije i senčenjem niša, pojačava utisak plastike i veličine. Nakon Paladijeve smrti (1580.) scenografiju za prvu pozorišnu predstavu (Edip kralj Sofokla, 1585.) napravio je Vićenco Skamoci. Ona je bila svojevrsno čudo dostojno Paladijevog umeća. Kroz tri ulaza na kulisama koje dočaravaju renesansnu fasadu, kreirao je scenu kao splet od sedam ulica, postavljajući ih u lažnu, udaljenu perspektivu. Tako je postigao utisak dodatne dubine, a drvene palate sa arkadama, pretvorio u stvarni grad. Zbog svoje originalnosti, ova scenografija je do današnjih dana zadržana kao trajna postavka.
Teatar organizuje predstave poznatih svetskih pozorišta, dva do tri puta mesečno i karte se kupuju mesecima unapred. Postoje svakodnevne turističke posete pozorištu uz vodiča i promotivni film koji uz muziku i svetlosne efekte dočarava scenske mogućnosti. U dvorištu Palate Teritorio izložene su vredne skulprure rađene u 18. i 19. veku, po antičkim motivima.
Za arhitektonsko stvaralaštvo, Paladije je postavio temelje dizajniranja, estetike, proporcija i umetničkog sklada. Njegov uticaj je prisutan u arhitekturi Evope (naročito u Engleskoj) i Amerike. Smatra se da ni jedan arhitekta nije toliko uticao na svetsku arhitekturu kao on. Američki kongres je 2010. godine usvojio počasnu rezoluciju, a povodom pet stotina godina od rođenja arhitekte Andrea Paladija, navodeći sledeće (parafrazirano): „Paladio je jedan od najvećih svetskih renesansnih arhitekata koji je svojim projektima palata, crkava i vila, najviše od svih umetnika, uticao na arhitektonsko stvaralaštvo zapadne civilizacije, služeći kao uzor brojnim klasično dizajniranim objekatima u Sjedinjenim Američkim Državama, od kolonijalnog doba do danas, uključujući Belu kuću i zgradu Kapitol u Vašingtonu.“ Takođe, postoji još jedna, malo bizarna zanimljivost u vezi Paladijevih projekata. Naime, kuće koje su prikazane u filmu „Prohujalo sa vihorom“ su sagrađene baš po originalnim nacrtima njegovih palata.
Sam Paladije govorio je da je njegovo najvrednije delo Vila Rotonda. Na sajtu https://www.palladianunescoheritage.com/ citirane su umetnikove reči (u slobodnom prevodu): „Rotonda je moje najveće remek-delo. Zahvaljujući slobodi koju mi je dao Paolo Almeriko, zapravo sam uspeo da stvorim čisto delo, u kome može da zablista veličanstvenost čovekovog intelekta. To je savršena lokacija, to je savršen klijent, to je savršen kontekst, to je savršen trenutak u mojoj istoriji kao čoveka i kao arhitekte: kuća koja je hram nebeskog dijaloga prosvećenih ljudi, o filozofiji, teologiji, politici, našem antičkom kulturnom nasleđu, primenjenim na našim najuspešnijim projektima.“
Tekst i foto: Branka Bošnjak
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, budite u toku sa novostima i zanimljivostima iz turizma i ugostiteljstva.
